A bogatyr or vityaz is a stock character in medieval East Slavic legends, akin to a Western European knight-errant. Bogatyrs appear mainly in Rus’ epic poems-bylinas. Historically, they came into existence during the reign of Vladimir the Great as part of his elite warriors, akin to Knights of the Round Table. Tradition describes bogatyrs as warriors of immense strength, courage and bravery, rarely using magic while fighting enemies in order to maintain the “loosely based on historical fact” aspect of bylinas. They are characterized as having resounding voices, with patriotic and religious pursuits, defending Rus’ from foreign enemies and their religion. In modern Russian, the word bogatyr labels a courageous hero, an athlete or a physically strong person.
The word bogatyr is not originally Russian. There have been different theories about the origin of the word but researchers agree that bogatyr is not of Slavic origin. Many researchers suspect the word bogatyr is derived from a Turco-Mongolian word: battar, bagadur, bator, and all all with meanings along the lines of hero, warrior, and brave. Turkic and Rus-Kievan peoples had a long history of contact and conflict, providing opportunities for exchange of loan-words. The word bogatyr is used similarly in other modern languages such as Polish (bohater), Hungarian (bátor) and Persian (bahadur), meaning hero, brave, or athlete.
Many Rus epic poems, called Bylinas, prominently featured stories about these heroes, as did several chronicles, including the 13th century Galician–Volhynian Chronicle. Some bogatyrs are presumed to be historical figures, while others, like the giant Svyatogor, are purely fictional and possibly descend from Slavic pagan mythology. The epic poems are usually divided into three collections: the Mythological epics, older stories that were told before Kiev-Rus was founded and Christianity was brought to the region, and included magic and the supernatural; the Kievan cycle, that contains the largest number of bogatyrs and their stories(IIya Muromets, Dobrynya Nikitich, and Aloysha Popovich); and the Novgorod cycle, focused on Sadko and Vasily Buslayev, that depicts everyday life in Novgorod.
The most famous bogatyrs served under Vladimir the Great The most notable bogatyrs or vityazes served at his court: the trio of Alyosha Popovich, Dobrynya Nikitich and Ilya Muromets. Each of them tends to be known for a certain character trait: Alyosha Popovich for his wits, Dobrynya Nikitich for his courage, and Ilya Muromets for his physical and spiritual power and integrity, and for his dedication to the protection of his homeland and people. Most of those bogatyrs adventures are fictional, and often included fighting dragons, giants and other mythical creatures. However, the bogatyrs themselves were often based on real people. Historical prototypes of both Dobrynya Nikitich (the warlord Dobrynya) and Ilya Muromets are proven to have existed.
Bogatyrs and their heroic tales have influenced many figures in Russian Literature and Art, such Alexander Pushkin, who wrote the 1820 epic fairy tale poem Ruslan and Ludmila, Victor Vasnetsov, and Andrei Ryabushkin whose artworks depict many bogatyrs from the different cycles of folk epics. Bogatyrs are also mentioned in wonder tales․
Ռուս հսկաներ
Հսկան կամ Վիտյազը միջնադարյան արևելյան սլավոնական լեգենդների հերոսն է, որը նման է արևմտաեվրոպական թափառող ասպետին: Հսկաները հիմնականում հանդիպում են ռուսական էպիկական պոեմներում և հեքիաթներում: Ըստ պատմական տվյալների նրանք հայտնվել են Վլադիմիր Մեծի օրոք, որպես նրա էլիտար զինվորներ, որոնց նմանեցնում էին կլոր սեղանի ասպետներին։ Ըստ ավանդույթի հսկաները ռազմիկներ էին, որոնք ունեին հսկայական ուժ և քաջություն, հազվադեպ նաև օգտագործել են իրենց կախարդական ուժը՝ թշնամիների դեմ պայքարի ժամանակ։ Նրանց բնութագրում են, որպես հզոր ձայներ ունեցող, հայրենասիրական և կրոնական ձգտումներով հերոսներ, որոնք պաշտպանում էին Ռուսաստանը արտաքին թշնամիներից և նրանց կրոնից: Ժամանակակից ռուսերենում “հսկա” բառը նշանակում է խիզախ կամ ֆիզիկապես ուժեղ մարդ:
“Բոգատիր” բառը բուն ռուսերեն չէ: Այս բառի ծագման մասին տարբեր տեսություններ կան, սակայն հետազոտողները համակարծիք են, որ հերոսը սլավոնական ծագում չունի, նրանք կասկածներ ունեն, որ “հերոս” բառը բխում է թուրք-Մոնղոլական բառից՝ Բատար, Բահադուր, Բատոր և այլն։ Թուրք և Ռուս-Կիևյան ժողովուրդների երկարտև շփումները և հակամարտությունները հնարավորություն են ընձեռել փոխառու բառերի փոխանակմանը։ “Հսկա” բառը օգտագործվում է նաև այլ ժամանակակից լեզուներով, ինչպիսիք են լեհերեն (bohater), հունգարերեն (bátor) և պարսկերեն (bahadur), ինչը նշանակում է հերոս, խիզախ կամ մարզիկ:
Շատ ռուս դյուցազներգական պոեմներ, որոնք կոչվում են բուլիններ, նշանավոր տեղ են զբաղեցրել այդ հերոսների մասին պատմություններում, ինչպես նաև մի քանի հիշատակարաններ, այդ թվում՝ XIII դարի Գալիցկո–Վոլինյան տարեգրությունը: Որոշ հսկաներ համարվում են պատմական կերպարներ, իսկ մյուսները՝ սվյատոգոր հսկա, որոնք զուտ գեղարվեստական են և կարող են առաջանալ սլավոնական հեթանոսական դիցաբանությունից: Վիպական պոեմները սովորաբար բաժանվում են երեք ժողովածուների՝ դիցաբանական նախալիններ, ավելի հին պատմություններ, որոնք պատմվում էին դեռ Կիևի Ռուսիայի հիմնադրումից առաջ և տարածաշրջանում քրիստոնեության ի հայտ գալուն, ինչպես նաև ներառում էին մոգություն, Կիևի ցիկլը, որը պարունակում է մեծ թվով հերոսների և նրանց պատմությունները (Իլյա Մուրոմեց, Դոբրինյա Նիկիտիչը, Ալոյշա Պոպովիչը) և Նովգորոդի ցիկլը, որը նվիրված է Սադկո և Վասիլի Բուսլաևին, որը պատկերում է Նովգորոդի ամենօրյա կյանքը:
Ամենանշանավոր հսկաները կամ վիտյազները ծառայել են Վլադիմիր Մեծի օրոք՝ Ալյոշա Պոպովիչը, Դոբրինի Նիկիտիչը և Իլյա Մուրոմցը: Ալյոշա Պոպովիչը՝ իր խելքով, Դոբրինյա Նիկիտիչը՝ իր խիզախությամբ, իսկ Իլյա Մուրոմեցը՝ իր ֆիզիկական, հոգևոր ուժով և նպատակասլացությամբ, հայրենիքի և ժողովրդի պաշտպանության գործին իր նվիրվածությամբ: Այդ արկածային հսկաների մեծ մասը գեղարվեստական են, և հաճախ ճակատամարտում ընդգրկված են վիշապներ, հսկաներ և այլ առասպելական արարածներ։ Նաև կան կերպարներ, որոնք վերցված են իրական մարդկանցից։ Ապացուցված է, որ կան Նիկիտիչի (Դոբրինիի Զորավար) և Իլյա Մուրոմցի պատմական նախատիպերը։
Հսկաները և նրանց հերոսական հեքիաթներն իրենց ազդեցությունն են ունեցել ռուս գրականության և արվեստի շատ գործիչների վրա, ինչպիսիք են՝ Ալեքսանդր Պուշկինը, որը 1820 թվականին գրել է “Ռուսլան եւ Լյուդմիլա” էպիկական հեքիաթային պոեմը, Վիկտոր Վասնեցովը և Անդրեյ Ռյաբուշկինը, որոնց ստեղծագործական աշխատանքները, ժողովրդական էպոսների տարբեր ժամանակահատվածներում, պատկերում են բազմաթիվ հսկաների: Հսկաները նաև հիշատակվում են հեքիաթներում։
Դանիել Մարկոսյան 